Σήμερα πια όλα τα σύγχρονα λειτουργικά συστήματα υποστηρίζουν Unicode· που σημαίνει ότι ανά πάσα στιγμή, από οποιοδήποτε περιβάλλον, είναι δυνατόν να γράψουμε οποιονδήποτε χαρακτήρα οποιουδήποτε αλφαβήτου.
Στα ελληνικά, ωστόσο, έχουμε ένα πρόβλημα: όταν κοιτάζουμε ένα ελληνικό πληκτρολόγιο δεν είναι προφανές πώς γράφουμε μερικούς χαρακτήρες — κυρίως κάποια σημεία στίξεως βασικά στη γλώσσα μας:
- άνω τελεία (·)
- εισαγωγικά («εισαγωγικά»)
- ανωφερή εισαγωγικά (“ανωφερή εισαγωγικά”)
- παύλα —που χρησιμοποιείται, μεταξύ άλλων, για παρενθετικές προτάσεις—
- μικρή παύλα, με την οποία δηλώνουμε διαστήματα, π.χ.: 1265–1321 (και η οποία διαφέρει από το ενωτικό, που χρησιμοποιείται συνήθως για να ενώνει λέξεις: ο κυρ-Γιώργης)
Το ότι δεν είναι προφανές δεν σημαίνει ότι δεν γίνεται. Κάθε άλλο. Γίνεται και μάλιστα εύκολα — τουλάχιστον σε Λίνουξ. Στο άρθρο αυτό παρουσιάζω πέντε μεθόδους για την εισαγωγή τέτοιων παραμελημένων χαρακτήρων. Η πιο εύχρηστη είναι η πρώτη, η μέθοδος του AltGr. Προσφέρει τον απλούστερο τρόπο για να γράφουμε εισαγωγικά και την άνω τελεία και, αν την συνδυάσετε με κάποια από τις υπόλοιπες τέσσερις (πιθανόν την πέμπτη, Παλέτα χαρακτήρων) θα καλύψει τις ανάγκες σας με το παραπάνω.
Δείτε τις πέντε μεθόδους και διαλέξτε ποια ή ποιες σας αρέσουν περισσότερο.
Οι επεξηγηματικές εικόνες είναι από περιβάλλον GNOME 2.22 (τρέχουσα έκδοση τον Μάρτιο του 2008). Το KDE προσφέρει πάνω-κάτω ίδιες δυνατότητες αλλά υπάρχουν μικροδιαφορές. Επίσης, το περιβάλλον στις εικόνες είναι αγγλικό, αλλά δεν έχει διαφορά: και στα ελληνικά όλα στην ίδια θέση είναι! 🙂
1. AltGr
AltGr λέγεται το δεξί πλήκτρο Alt. Η μέθοδος του AltGr είναι η πιο εύχρηστη και γρήγορη απ’ όλες και καλύπτει σχεδόν όλα τα βασικά.
Το μόνο που απαιτείται είναι να χρησιμοποιούμε την εκτεταμένη (extended) διάταξη του ελληνικού πληκτρολογίου. H διαδρομή για να φτάσουμε εκεί είναι Σύστημα › Προτιμήσεις › Πληκτρολόγιο › Διάταξη › Προσθήκη:
2011-01-20. ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ. Από το GNOME 2.26 κι έπειτα, δηλ. για διανομές που κυκλοφόρησαν μετά τον Μάρτιο του 2009, δεν χρειάζεται η εκτεταμένη διάταξη. Το AltGr υποστηρίζεται πλέον και στην βασική διάταξη ελληνικών.
Η Προεπισκόπηση (Preview) που εμφανίζεται στο παράθυρο είναι ιδιαίτερα χρήσιμη. Αν μεγιστοποιήσουμε το παράθυρο, στο κάτω δεξί τεταρτημόριο των πλήκτρων βλέπουμε όλους τους χαρακτήρες που βγαίνουν με AltGr.
Η Προεπισκόπηση είναι εκτυπώσιμη, ενώ γίνεται επίσης να την εμφανίσουμε ανά πάσα στιγμή κάνοντας δεξί κλικ στο πάνελ στην επιφάνεια εργασίας και επιλέγοντας την ενεργή διάταξη πληκτρολογίου:
Για να γράψουμε λοιπόν έναν χαρακτήρα με AltGr, πιέζουμε AltGr (δηλ. δεξί Alt) και ταυτόχρονα το κατάλληλο πλήκτρο. Ιδού οι χαρακτήρες που γίνεται να γράψουμε έτσι στην εκτεταμένη διάταξη του ελληνικού πληκτρολογίου:
| Χαρακτήρας | Περιγραφή | Συνδυασμός πλήκτρων |
|---|---|---|
| « | εισαγωγικά, άνοιγμα | AltGr+, (κόμμα) |
| » | εισαγωγικά, κλείσιμο | AltGr+. (τελεία) |
| · | άνω τελεία (βλ. σημείωση παρακάτω) | AltGr+; (ερωτηματικό) |
| ± | συν-πλην | AltGr+- (ενωτικό) |
| ° | βαθμοί Κελσίου, μοίρες | AltGr+0 |
| £ | βρετανική λίρα | AltGr+3 |
| € | ευρώ | AltGr+5 ή AltGr+ε |
| ® | εμπορικά σήματα | AltGr+ρ (ρω) |
| © | copyright | AltGr+ψ |
2011-01-20. ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ. Η νέα βασική διάταξη ελληνικών που εισήχθη στο GNOME 2.26 υποστηρίζει όλα τα παραπάνω και ακόμα περισσότερα. Π.χ.:
| Χαρακτήρας | Περιγραφή | Συνδυασμός πλήκτρων |
|---|---|---|
| ¹ | εκθέτης 1 | AltGr+Shift+1 |
| ² | εκθέτης 2 | AltGr+Shift+2 |
| ³ | εκθέτης 3 | AltGr+Shift+3 |
| ½ | ένα δεύτερο | AltGr+2 |
| ¼ | ένα τέταρτο | AltGr+4 |
| ¾ | τρία τέταρτα | AltGr+Shift+4 |
ΣΗΜΕΙΩΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΩ ΤΕΛΕΙΑ
Η άνω τελεία του AltGr+; (AltGr+Q) δεν είναι ακριβώς άνω τελεία αλλά μέση στιγμή (middle dot). Πρόκειται για τον ίδιο χαρακτήρα που βγαίνει στα Windows με Alt+0183 (δηλ. 183 στο δεκαδικό σύστημα και B7 στο δεκαεξαδικό). Αν και χρησιμοποιείται ως εύκολη λύση για άνω τελεία, η μέση στιγμή δεν είναι πάντα ιδανική επιλογή, για δύο λόγους:
- Δεν εμφανίζεται όσο ψηλά πρέπει. (Πολλές γραμματοσειρές ωστόσο εμφανίζουν και τους δύο χαρακτήρες, μέση στιγμή και άνω τελεία, με τον ίδιο ακριβώς τρόπο, σε μέσο ύψος.)
- Μπερδεύει τους ορθογράφους κάποιων προγραμμάτων (αφού δεν τη λογαριάζουν ως σημείο στίξεως αλλά ως τμήμα της λέξης), και κάποια προγράμματα σελιδοποίησης.
Αν θέλετε να χρησιμοποιείτε την κανονική άνω τελεία, υπάρχει ειδικός χαρακτήρας Unicode που λέγεται «Greek ano teleia» (387 στο δεκαεξαδικό σύστημα). Δείτε παρακάτω, 3η, 4η και 5η μέθοδο.
2. Compose Key
Θεωρητικά η μέθοδος του Compose Key είναι δυνατή. Στην πράξη χωλαίνει λίγο αφού δουλεύει διαφορετικά από σύστημα σε σύστημα. Εδώ χρειάζεται να ορίσουμε πρώτα Compose Key, αφού τα πληκτρολόγια δεν έχουν συνήθως τέτοιο πλήκτρο:
Η χρήση του Meny Key ως Compose Key είναι μια επιλογή που εξυπηρετεί πολλούς: Πρώτον, το Menu Key βρίσκεται σε βολική θέση, ανάμεσα στο δεξί Super/Winkey και στο δεξί Ctrl. Δεύτερον, η κανονική λειτουργία του δεν χάνεται, αφού είναι πάντοτε διαθέσιμη και με Shift+F10.
Έπειτα η χρήση είναι απλή: Πιέζουμε το Compose Key που ορίσαμε, το αφήνουμε, και έπειτα πληκτρολογούμε την κατάλληλη ακολουθία χαρακτήρων. Π.χ.:
| Χαρακτήρας | Περιγραφή | Συνδυασμός πλήκτρων |
|---|---|---|
| – | μικρή παύλα (en dash) | ComposeKey, –. (2 ενωτικά, τελεία) |
| — | μεγάλη παύλα (em dash) | ComposeKey, — (3 ενωτικά) |
| ² | εκθέτης | ComposeKey, ^2 |
| ₂ | δείκτης | ComposeKey, _2 |
Για τη μεγάλη παύλα λοιπόν, πιέζουμε Compose Key, το αφήνουμε και πληκτρολογούμε τρία ενωτικά. Για τη μικρή παύλα (που χρησιμοποιείται, π.χ., για διαστήματα: 1770–1827, Αθήνα–Αλεξανδρούπολη κλπ.) πιέζουμε Compose Key, το αφήνουμε και πληκτρολογούμε δύο ενωτικά και μία τελεία.
3. Ctrl+Shift+U και δεκαεξαδικός αριθμός
Η τρίτη μέθοδος είναι το Ctrl+Shift+U. Η μέθοδος αυτή έχει δύο μειονεκτήματα για συχνή χρήση:
- Δεν δουλεύει από ελληνική διάταξη πληκτρολογίου. Πρέπει να γυρίσουμε σε λατινικά (λόγω του χαρακτήρα U και επίσης λόγω των δεκαεξαδικών αριθμών, που περιέχουν λατινικούς χαρακτήρες) και μετά να επιστρέψουμε σε ελληνικά για να συνεχίσουμε.
- Πρέπει να θυμόμαστε αριθμούς — δεκαεξαδικούς μάλιστα.
Κατά τ’ άλλα είναι αξιόπιστη μέθοδος και επιτρέψει να γράψουμε όποιον χαρακτήρα θέλουμε (και να τον δούμε εφόσον υπάρχει στη γραμματοσειρά που χρησιμοποιούμε). Πώς:
- Πιέζουμε Ctrl+Shift+U και εμφανίζεται ένα υπογεγραμμένο U.
- Γράφουμε τον δεκαεξαδικό αριθμό του χαρακτήρα.
- Χτυπάμε διάστημα.
Π.χ., για την άνω τελεία — την κανονική, όχι το «middle dot»: Ctrl+Shift+U και 387 και διάστημα.
Ο απλούστερος τρόπος να βρούμε τον κατά Unicode δεκαεξαδικό αριθμό ενός χαρακτήρα είναι ο Πίνακας χαρακτήρων (Character Map — βλ. παρακάτω, 4η μέθοδο). Ιδού μερικοί τέτοιοι αριθμοί — σε παρένθεση η ονομασία κατά Unicode:
| Χαρακτήρας | Περιγραφή | Αριθμός Unicode |
|---|---|---|
| § | σύμβολο ενότητας (section sign) | U+00A7 |
| « | εισαγωγικά, άνοιγμα | U+00AB |
| ¶ | σύμβολο παραγράφου (pilcrow sign) | U+00B6 |
| · | μέση στιγμή (middle dot) | U+00B7 |
| » | εισαγωγικά, κλείσιμο | U+00BB |
| · | άνω τελεία (Greek ano teleia) | U+0387 |
| – | μικρή παύλα (en dash) | U+2013 |
| — | μεγάλη παύλα (em dash) | U+2014 |
| ― | παύλα εισαγωγής (horizontal bar (quotation bar)) | U+2015 |
| ’ | απόστροφος (right single quotation mark) | U+2019 |
| “ | ανωφερή εισαγωγικά, άνοιγμα | U+201C |
| ” | ανωφερή εισαγωγικά, κλείσιμο | U+201D |
| † | τυπογραφικός σταυρός (dagger) | U+2020 |
| ‡ | τυπογραφικός σταυρός διπλός (double dagger) | U+2021 |
| … | αποσιωπητικά (horizontal ellipsis) | U+2026 |
| ‰ | σύμβολο τοις χιλίοις (per mille sign) | U+2030 |
4. Πίνακας χαρακτήρων
Ο Πίνακας χαρακτήρων (Character Map) είναι χρήσιμος για να βρίσκουμε χαρακτήρες που δεν ξέρουμε πού βρίσκονται ή για να εισάγουμε χαρακτήρες που χρησιμοποιούμε σπάνια. Από Εφαρμογές › Βοηθήματα › Πίνακας χαρακτήρων (Applications › Accessories › Character Map), βρίσκουμε τον χαρακτήρα που θέλουμε, τον επιλέγουμε, τον αντιγράφουμε και τον επικολλάμε εκεί που θέλουμε:
Αν χρειάζεται, γίνεται να μαζέψουμε πολλούς χαρακτήρας και στη συνέχεια να τους επικολλήσουμε κάπου όλους μαζί. Ο Πίνακας χαρακτήρων έχει και αναζήτηση. Επίσης, όλοι οι χαρακτήρες έχουν καρτέλα με περιγραφή και σχόλια.
5. Παλέτα χαρακτήρων
Η Παλέτα χαρακτήρων του GNOME (Character Palette) είναι στην ουσία ένας παραμετροποιήσιμος και άμεσα προσιτός πίνακας χαρακτήρων για να εισάγουμε στα γρήγορα χαρακτήρες που χρησιμποιούμε συχνά. Πρέπει πρώτα να ενεργοποιήσουμε την εφαρμογή και να επιλέξουμε παλέτα:
- Κάνουμε κλικ σε ένα πάνελ της επιφάνειας εργασίας και προσθέτουμε την εφαρμογή Παλέτα χαρακτήρων (Character Palette).
- Κάνουμε κλικ στην παλέτα, διαλέγουμε Προτιμήσεις (Preferences) και στη συνέχεια Προσθήκη (Add), για να φτιάξουμε μια νέα παλέτα αντιγράφοντας τους χαρακτήρες που θέλουμε (έχει κάποιες έτοιμες παλέτες, αλλά δεν κάνουν για ελληνικά). Τέλος, επιλέγουμε την παλέτα που συνθέσαμε:
Για να συνθέσουμε την παλέτα μας χρησιμοποιούμε οποιαδήποτε από τις τέσσερις προηγούμενες μεθόδους ή κάνουμε copy+paste τους χαρακτήρες από κάπου αλλού. Μπορούμε να βάλουμε όποιον χαρακτήρα Unicode θέλουμε, ενώ κάθε παλέτα παίρνει μέχρι είκοσι πέντε (25) χαρακτήρες. (Για περισσότερους, πρέπει να φτιάξουμε άλλη παλέτα.)
Νά μερικοί χαρακτήρες να αντιγράψετε, για να ξεκινήσετε στα γρήγορα:
«»“”’··–—…¹²³¼½¾×¶
Η χρήση της παλέτας είναι απλή: Κάνουμε αριστερό κλικ σ’ έναν χαρακτήρα και μετά μεσαίο κλικ εκεί που θέλουμε να τον επικολλήσουμε (ή Ctrl+V ή Επικόλληση/Paste). Όσο είναι διαθέσιμος για επικόλληση (δηλ. μέχρι να κάνουμε Αντιγραφή/Copy κάτι άλλο) ο χαρακτήρας εμφανίζεται πιεσμένος:
Χρήσιμοι σύνδεσμοι
unicode.org/charts Πίνακες χαρακτήρων του οργανισμού Unicode.
https://op111.net/2008/03/17/linux-greek-punctuation-ano-teleia/